ورود و ثبت نام
28
1403 اردیبهشت 26
2024 May 15
آخرین بروزرسانی : 10 آبان 1401
فرآورده های نفتی
مواد اولیه اصلی پالایشگاه ها نفت و میعانات گازی و محصولات آنها در دو گروه و به شرح زیر طبقه بندی می گردند:
فرآورده های اصلی پالایشگاه ها :
بنزین / نفت کوره (مازوت) / گاز مایع / سوخت هوایی / نفت سفید / گازوئیل ( نفت گاز)
فرآوده های ویژه پالایشگاه ها :
وکیوم باتوم (قیر) / آیزوفید / نفتا / آیزوریسای کل / لوبکات / بنزن / گوگرد / سایر
۱) پنج فرآورده اصلی و سوخت هوایی:
این فرآورده ها درب پالایشگاه به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تحویل و توزیع سراسری آنها توسط شرکت مزبور صورت می گیرد. پس از تسهیم مقادیر فروش رفته توسط شرکت ملی پخش، براساس آخرین ابلاغیه های وزارت نفت، قیمت گذاری محصولات انجام و صورتحساب برای پالایشگاه ها ارسال می گردد. نحوه قیمت گذاری محصولات سالانه براساس ابلاغیه وزارت نفت مشخص می گردد. از آنجا که بالغ بر ۷۵ درصد تولیدات شرکت های پالایشی را فرآورده های اصلی تشکیل می دهد لذا شرکت ملی پالایش و پخش همزمان تامین کننده و مشتری اصلی شرکت‌های پالایشی است که نرخ خرید و فروش این شرکت ها را نیز مشخص می کند.
۲ )فرآورده های ویژه:
از طریق بورس کالا و انرژی یا قرارداد با سایر شرکت ها به فروش می رسند. ترکیب تولیدات بالا به عوامل مختلفی شامل ضریب پیچیدگی شرکت های پالایشی، نوع و کیفیت خوراک دریافتی، تکنولوژی تولید، حجم و توان تولیدی شرکت، نیاز شرکت به نقدینگی و همچنین برنامه ها و نیازهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران بستگی دارد.
جایگاه ایران در صنعت نفت
ایران یکی از مؤسسان اوپک در سال ۱۹۶۰ و نخستین دبیرکل آن سازمان بوده و در حال حاضر یکی از اعضای مهم اوپک است. سازمان اوپک در کنار روسیه و آمریکا یکی از مهم‌ترین بازیگران نفت در جهان بوده که براساس گزارش BP برای سال ۲۰۲۰، بیش از ۷۰ درصد ذخایر اثبات شده نفت خام که معادل ۱،۲۱۵ میلیارد بشکه می‌باشد، در اختیار ۱۳ عضو آن سازمان است. ایران از لحاظ ذخایر اثبات شده رتبه سوم کشورهای عضو اوپک (بعد از ونزئلا و عربستان سعودی) را دارا می‌باشد. همچنین اعضای اوپک در سال ۲۰۲۰ معادل ۳۵ درصد کل نفت خام جهان را تولید نموده اند. علت فاصله زیاد بین سهم نفت خام تولیدی کشورهای عضو اوپک نسبت به ذخایر اثبات شده آنها و همچنین سهم سایر بازیگران بزرگ نفت، عدم توسعه مناسب زیرساخت ها، توان تکنولوژیکی پایین تر، جنگ و تحریم طولانی مدت اعضای آن سازمان بوده است.
اوپک پلاس
با افزایش تولید و صادرات نفت در سایر کشورها ، قدرت اوپک در جهان کاهش یافت. این عامل سبب شد تا دسامبر ۲۰۱۶ در نشست الجزایر و پس از دو سال سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی، سازمان کشورهای صادرکننده نفت با ۱۰ کشور دیگر تولیدکننده غیر عضو اوپک (روسیه، مکزیک، جمهوری آذربایجانف بحرین، سودانف سودان جنوبی، مالزی, قزاقستان, برونئی, و عمان( برای کاهش تولید به توافق رسید. اوپک پالس با هدف همراهی دیگر تولیدکنندگان نفت با اوپک, در تنظیم بازار و کنترل قیمت ها شکل گرفته است
یارانه فروش
با توجه به دستورالعمل نرخ گذاری نفت خام و فرآورده های نفتی، نرخ خرید خوراک و فروش فرآورده های اصلی برمبنای نرخ های محصول مشابه در فوب خلیج فارس و اعمال تعدیلات بابت کیفیت آنها مشخص می گردد، لیکن نرخ های مزبور با نرخ فروش فرآورده در داخل کشور تفاوت بسیار زیادی دارند. ماfه التفاوت قیمت فروش داخلی و نرخ فوب، تحت عنوان یارانه در صورت های مالی شرکت های پالایشی ثبت میگردد. لازم به ذکر است که هرگونه افزایش نرخ رسمی سوخت در جایگاه های توزیع سوخت داخل کشور هیچ گونه تاثیری بر سود شرکت های پالایشی نداشته و این موضوع فقط باعث تغییر مبلغ فروش مصوب و یارانه فروش خواهد شد (از مبلغ یارانه فروش کسر و به مبلغ فروش مصوب اضافه میگردد ولی جمع نهایی مبلغ فروش تغییر نمیکند).
رویه فروش و تسویه حساب پالایشگاه ها
همانطور که گفته شد شرکت‌های پالایشی مکلفند که پنج فرآورده اصلی به علاوه سوخت جت را به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی تحویل دهند. شرکت ملی پخش نیز با توجه به میزان فروش فرآورده ها، نسبت به تسهیم و اعلام میزان فروش داخلی، صادراتی و... اقدام می نماید. موضوع با اهمیتی که در رویه تامین خوراک و فروش فرآورده های شرکت‌های پالایشی وجود دارد آن است که بهای تمام شده خوراک تحویلی در این شرکت‌ها ، بلافاصله و در زمان تحویل به حساب شرکت‌ها منظور می گردد اما در مورد فروش فرآورده ها شرایط قدری متفاوت است؛ به این ترتیب که شرکت پنج فرآورده اصلی تولیدی خود را به شرکت پالایش و پخش تحویل می‌دهد و این فرآورده ها به صورت امانی نزد پالایش و پخش نگهداری می شود و هر زمان پالایش و پخش اقدام به فروش این فرآورده ها نماید، نرخ فروش مشخص می گردد. نرخ فروش فرآورده ها به صورت فصلی به شرکت‌ها اعلام می گردد. البته رقم دقیق مقادیر و یا نرخ محصولات، در گزارش حسابرسی شده مشخص می شود که یکی از مشکلات اصلی این صنعت محسوب می شود و مقدار گزارش ماهانه و بعضا گزارشات فصلی منتشر شده این شرکت ها را نامعتبر می کند.
لازم به ذکر است با توجه به تهاتر مبلغ فروش صورت گرفته توسط پالایش و پخش و خوراک دریافتی شرکت‌ها، پاالیشگاه‌ها از محل فروش فرآورده های اصلی نمی توانند آنطور که انتظار می رود نقدینگی مناسبی تامین کنند. لذا نقدینگی مورد نیاز این شرکت‌ها از محل فروش فرآورده های ویژه در بورس کالا و بورس انرژی تامین می شود.
ارزش جایگزینی
با توجه به اینکه در این حوزه کارشناسی دقیقی صورت نگرفته و رقم دقیق ارزش جایگزینی یک شرکت پالایشی با تکنولوژی و خوراک دریافتی مختلف مشخص نیست ولی با این حال برخی از شرکت ها به صورت تخمینی رقم هایی گزارش داده اند، که اختلاف زیادی هم در آنها مشاهده می شود. با این حال به صورت تخمینی میزان سرمایه‌گذاری برای احداث یک پالایشگاه با ضریب پیچیدگی متوسط بین ۱۵ تا ۲۰ هزار دلار به ازای هر بشکه ظرفیت پالایش است و با افزایش ضریب پیچیدگی تا ۳۰ هزار دلار و بالاتر در هر بشکه سرمایه‌گذاری نیاز دارد.
کرک اسپرد چیست؟
حاشیه سود تولید فرآورده نفتی از خوراک را کرک اسپرد می گویند و در دنیا روال بررسی موقعیت شرکت های پالایشی بر همین اساس است. ممکن است در مقطعی که قیمت نفت رشد می کند، میزان افزایش در فرآورده بیشتر یا کمتر از تغییر قیمت نفت باشد و یا برعکس. لذا نمی توان با افزایش یا کاهش قیمت نفت حکم به تعدیل مثبت یا منفی پالایشی ها داد، با این حال بازار سهام با چنین نگرشی که رشد قیمت نفت به نفع پالایشی ها است، بر روی آنها اقدام به سرمایه گذاری می کند. کرک اسپرد از اختلاف بین یک بشکه نفت خام و یک بشکه فرآورده به دست می آید. به طور مثال اگر یک بشکه نفت خام ۹۵ دلار و یک بشکه بنزین ۱۱۵ دلار باشد کرک اسپرد بنزین ۲۰ دلار تعیین می شود و هرگونه افزایش فاصله بین این دو منجر به تعدیل مثبت خواهد شد.
کرک اسپرد باید برای هر پنج فرآورده نفتی محاسبه شود و بر اساس وزن هر محصول در سبد شرکت پالایشی، سود یا زیان محاسبه گردد تا به این شکل، تعدیل مثبت یا منفی محاسبه شود. اگر شرکت پالایشی محصول با کیفیت تری تولید کند، کرک اسپرد آن محصول خاص افزایش می یابد چون با افزایش هزینه با اهمیت، می تواند درآمد را بالاتر ببرد.
